| Summary: | Bemerkungen: [] = Absatzmarken im Volltext des Originals; "Doorbraak" steht für die katholischen und in geringeren Mass für die evangelischen Niederländer, die vor 1940 aber besonders nach 1945 enschieden, die Partij van de Arbeid zu wählen. Es ist ein typischer Begriff aus den fünfziger Jahren.
DOORBRAAK [] SPRINGLEVEND [] PROTESTANTSE WERKGEMEENSCHAP IN DE PARTIJ VAN DE ARBEID [] Baarnseweg 36, Den Dolder [] DOORBRAAK SPRINGLEVEND [] Nog altijd, en zelfs in toenemende mate, is de doorbraak het dominerende element in de politieke discussie. Wij kunnen zonder risico voorspellen, dat zij voor de overgrote meerderheid van ons volk het schibboleth zal zijn in de komende verkiezingsstrijd. Of men nu de Volkskrant leest of het Gereformeerd Jongelingsblad, Trouw of De Waarheid, of men luistert naar sprekers van de V.V.D. of de C H.U., de partij van de doorbraak, de P.v.d.A., staat in het centrum van de belangstelling. Zodra de doorbraak ter sprake komt, worden de pennen scherp en de woorden geladen. Wat hen overigens ook scheidt, de burgerlijke liberaal en de communist, de a.r. of c.h. calvinist en de volgeling van professor Romme, in hun actie tegen de P.v.d.A. demonstreren zij, met een zeer gevarieëerde argumentatie, een merkwaardige negatieve solidariteit. [] Voor de P.v.d.A. in zekere zin een verheugend verschijnsel. Een overtuigend bewijs, dat de zo dikwijls doodverklaarde doorbraak springlevend is. Dat de P.v d.A., als een huis op de zandgrond gekwalificeerd, dat bij de eerste storm vallen zou, op stevige fundamenten staat. [] Toen de eerste verkiezingsuitslagen na de oorlog teleurstellend waren voor de P.v.d.A, juichte Trouw: er is niets veranderd en niets vernieuwd, de doorbraak is mislukt! Maar in 1952 blies hetzelfde blad alarm, omdat de doorbraak een niet langer te ontkennen realiteit was en van een omvang, die haar benauwde. Die alarmkreet is een refrein geworden, dat te pas en te onpas gezongen wordt door een zeldzaam gemengd koor van gelovigen en ongelovigen, van protestanten en katholieken. En bij de stembusstrijd zal het vaderland er van weerklinken. [] GEEN MODEGRIL [] MAAR INNERLIJKE NOODZAAK [] Over geschiedenis en motieven van de doorbraak heersen nog steeds taaie misverstanden, die helaas door de minst scrupuleuze tegenstander als legenden worden uitgebuit en aangedikt. [] Wat de geschiedenis betreft, stelt men het dikwijls voor, dat in de ontreddering tijdens en na de oorlog een groep irreële idealisten in een begrijpelijke, doch niet te verontschuldigen eenheidskoorts naar nieuwe verhoudingen zochten, waarvan dan de oprichting van de P.v.d,A. het bedenkelijke resultaat zou zijn. Een na-oorlogse modegril dus. [] De feiten liggen anders en dieper in de historie. Sedert de aanvang van deze eeuw zijn er altijd kleinere of grotere groepen belijdende christenen geweest, die het in de oude partijen niet konden uithouden, omdat zij, begaan met de nood van de massa en het leed der kleinen eil weerlozen, een radicale politiek van sociale gerechtigheid nastreefden. Velen hunner waren gegrepen door het felle geluid en de onbarmhartige eritiek op de kapitalistische maatschappij van de jonge Kuyper, die in de confessionele partijen, ondanks de christelijke grondslagen, werden doodgezwegen. Men denke o.a. aan de christen-socialisten, aan de bewegingen van Van der Laar en Staalman, aan de C.D.U. [] Maar tot een beslissende crisis kwam het in de jaren voor de tweede wereldoorlog, toen de uitzichtloze verstarring van het politieke leven haar dieptepunt bereikte in de tragische machteloosheid van de christelijke regeringen, wie het aan élan, geloof en bezieling ontbrak om de nood van de massa, de moordende werkloosheid te lijf te gaan met een politiek van de christelijke daad. Noch de constante propaganda met "eeuwige beginselen" noch de gemoedelijke radiotoespraken van Colijn konden deze praktische onmacht camoufleren. [] Toen hebben de christelijke partijen de kans van hun leven gehad en toen hebben zij hopeloos gefaald. De crisis van het kapitalisme dreef een half miljoen werklozen in permanente wanhoop en op de grens van de honger. Tienduizend onderwijzers liepen zonder betrekking rond, of werkten jarenlang voor een fooi van 10 á 25 per maand, terwijl de school met overbevolkte klassen om leerkrachten schreeuwde. [] Het antwoord van de christelijke regering op deze nood was: loonsverlaging op loonsverlaging, steunnormen, te laag om te leven en te hoog om te sterven, onder de leuze: aanpassing, terwille van de gave gulden. [] Die noodlottige liberale aanpassingspolitiek in een steenrijk land, dat over de onnmetelijke Indonesische hulpbronnen beschikte, heeft een groot aantal christenen zedelijk verontrust en definitief wakker geschud. Toen ontdekten zij, dat christelijke politiek heel wat anders is dan machteloos conservatisme op christelijke grondslag. [] Tegenover de confessionele partijen stond de S.D.A.P., die niet langs de weg van de minste weerstand met verbitterde leuzen en opstandige demagogie kwam maar het volk in nood haar praktisch "Plan van de Arbeid" presenteerde, dat, wetenschappelijk, sociaal en economisch verantwoord, de ellende aantastte en reëel uitzicht bood. Het socialistisch denken bevrijdde zich uit het dogma van de proletarische ideologie en ontwikkelde zich naar het ideaal van een brede socialistische volkspartij, waar principiële ruimte was voor alle bewogenen met de mens en zijn nood, die om een radicale sociale politiek vroegen. [] Zo groeiclen wij naar elkaar toe, zo werd in de dertiger erisisjaren de innerlijke noodzaak van de doorbraak geboren. De oorlog heeft deze ontwikkeling de laatste stoot gegeven. In de gemeenschappelijke strijd tegen de tirannie van de onderwereld leerden mensen van verschillende levensbeschouwingen elkaar kennen als kameraden in een nooitgekende solidariteit De vraag werd dwingend en acuut: als wij schouder aan schouder strijden tegen de ondergang, kunnen wij dan straks niet samen in één hecht verband bouwen aan een nieuwe toekomst voor ons volk? [] HIER DE PARTIJ VAN DE ARBEID [] Na de oorlog hoopten sommigen nog op een radicale vernieuwing in het confessionele kamp, maar zij hoopten vergeefs. De oude leuzen werden weer opgegraven, die oude posten betrokken en zelfs tot een fusie van partijen, die op dezelfde "eeuwige beginselen" bouwden, kon men niet komen. Zo kregen we weer vijf protestantse partijen, alle met de pretentie, Gods wil in het politieke leven te representeren. Er was inderdaad "niets veranderd en niets vernieuwd". [] De enige uitweg voor alle verontrusten, die in de voor-oorlogse tragiek de politieke les van hun leven hadden geleerd, was de doorbraak naar het nieuwe socialisme van de Partij van de Arbeid. [] Toen Banning op de stichtingsvergadering zijn historisch woord sprak: Hier de Partij van de Arbeid! beleefde een grote menigte dit als het moment, waarnaar men jarenlang met diep verlangen had uitgezien. In deze partij hebben duizenden christenen niet slechts een onderdak, maar een politiek tehuis gevonden, waarin zij met hun geloof en belijdenis als een onmisbaar element ten hoogste gewaardeerd worden. Er is geen sprake van, dat de christen het in de P.v.d.A. met zijn diepste overtuiging op een accoordje moet gooien. Hier kan hij, midden in het volk en het volksleven staande, ongeremd strijden voor wat hij in deze bewogen tijd als eis van het Evangelie ziet. [] In de verwachtingen, die wij tien jaar geleden hadden, zijn wij niet teleurgesteld, alle sombere profetieën en betweterij ten spijt. Meer dan toen voelen we ons thuis in deze socialistische partij, die gebroken heeft met de marxistische ideologie en het dogma van de klassestrijd en ervaren we haar principiële ruimte als een geestelijke bevrijding. [] INDERDAAD EEN GEESTELIJKE BEVRIJDING [] Dat de PvdA geen levensbeschouwelijke grondslag heeft, zoals bv. de oude SDAP dat wel had, is niet haar zwakheid, maar haar kracht. Juist zo kan zij om haar vaandel verenigen allen, die een radicale sociale politiek in een waarachtige volksgemeenschap voorstaan. Het gaat in de politiek niet allereerst om het dogma en de filosofie, maar om het program en de daad. Zo ergens, dan wordt hier de boom aan de vruchten gekend. [] De duizenden kerkelijke christenen in de PvdA weten bij ervaring, dat de allerchristelijkste grondslagen nog geen politiek van de christelijke daad waarborgen. Een partij met "eeuwige beginselen" kan in de hoogste nood zo machteloos zijn, dat zij een hongerend volk niets anders heeft aan te bieden dan de gave gulden, Dat de huidige KVP, die uiterst conservatisme en radicalisme in zich verenigt, de onderscheiding conservatief-progressief maar eenvoudig uit haar politiek woordenboek heeft verwijderd, spreekt in dit verband ook boekdelen. [] Wat ons al jaren tegen de borst stuitte en steeds meer christenen, vooral jongeren verontrust, is het manoeuvreren met Gods Woord en wil, waar men eigen beperkt standpunt en dikwijls starre behoudzucht bedoelde. Het onverantwoordelijk kerkje-spelen van politieke partijen, die het monopolie voor zich opeisen, in het staatkundig leven de advocaten van Gods wil te zijn, heeft de Kerk onnoemelijk veel schade gedaan en brede rijen van ons volk afgesloten voor haar boodschap. [] Met de Schrift in de hand heeft in de vorige eeuw Isaäc Da Costa de slavernij verdedigd, heeft Patrimonium intrekking van de kinderwet-Van Houten geeist, die de gruwelijkste uitbuiting van jonge kinderen wilde remmen. Op grond van Gods Woord zijn het algemeen kiesrecht, het vrouwenkiesrecht, de 8-urendag, de leerplicht en de vaccinatie bestreden. [] Deze vereenzelviging van eigen conservatisme met Gods wil, deze verabsolutering van eigen inzicht, leidde naar binnen tot devaluatie van het Evangelie, naar buiten tot toenemende onkerkelijkheid. Het woord van de arbeider, die van de kerk niets moest hebben, omdat hij "tegen Colijn" was, was representatief voor de houding van de brede massa, die onmogelijk onderscheiden kon tussen de boodschap van de Kerk en een met Gods wil gesanctionneerd politiek conservatisme. [] En nog gaat dit bedrijf door. Toen onlangs Foster Dulles zonder blikken of blozen ver klaarde, dat hij in Aziatische zaken drie keer gewonnen had door de Aziatische wereld met de atoombom te dreigen, stak er in'de nieuwe en oude wereld een storm van verontwaardiging op. De Amerikaanse minister zelf zocht verlegen en vergeefs naar een plausibele verontschuldiging, maar het Nederlandse dagblad "Trouw", de spreekbuis van onze confessionele partijen, schreef: "Het is een zegen van God, dat er in Washington mannen gevonden worden, die tegen de situatie opgewassen blijken te zijn." [] En in het nummer van 3 maart wordt in hetzelfde blad de onmenselijke rassendiscriminatie in Zuid-Afrika principieel verdedigd. [] Dit onbijbels gebruik van Gods woord is een levensgevaarlijk spel. [] Wanneer men ons verwijt: jullie hebben een politieke partij gekozen, die niet op Gods Woord gegrond is, dan antwoorden wij: [] Gods Woord, dat aan de Kerk is toevertrouwd, is geen hanteerbare grootheid, waarvan ieder zich in de strijd der meningen roekeloos mag bedienen, om eigen standpunt te dekken. Met dynamiet moet men voorzichtig zijn. Voorzichtiger met Gods Woord, dat oordelend en bevrijdend over allen staat en nooit het monopolie van enige wereldse organisatie wordt. [] GODSDIENST GEEN PRIVAATZAAK [] Wie intussen mocht menen, dat godsdienst privaatzaak is in de PvdA en dat politiek en diepste levensovertuiging daar niets met elkaar te maken hebben, slaat de plank volkomen mis. [] "De partij staat open," zegt artikel 35 van het Program, "voor personen van zeer verschillende levensovertuiging, die instemmen met het beginselprogram. Zij erkent het innig verband tussen levensovertuiging en politiek inzicht en waardeert het in haar leden, als zij dit verband ook in hun arbeid voor de partij duidelijk doen blijken." [] Dit is geen lege frase, maar wezenskenmerk van de partij, kern van de doorbraakgedachte, waarmee zij staat en valt. Tien jaar praktijk hebben bewezen, dat de christen in de PvdA volkomen geestelijke vrijheid geniet. Er wordt terdege met hem en zijn belijdenis gerekend. De Protestantse en Katholieke Werkgemeenschappen, waar hij zich met zijn geloofsgenoten bezint op de principiële problemen en de politieke situatie, zijn geen partijtjes in de partij, maar integrerende dynamische factoren in de organisatie. Overal in de fracties van Kamer, Staten en gemeenteraden bezetten belijdende christenen plaatsen, wordt hun inzicht gevraagd en spreken zij hun woord. En juist bij levensbeschouweIijke problemen treden zij op de voorgrond. De zondagswet en de crematie b.v. werden in de Tweede Kamer namens de socialistische fractie resp. behandeld door Stufkens en Scheps. [] Geen legenden en geen geruchten kunnen dit beginsel en deze feiten loochenen. Wie nu nog beweert, dat er in de P.v.d.A. voor de christenen geen plaats is, weet niet, waarover hij spreekt, of maakt zich schuldig aan geroddel. [] Wil men een ondubbelzinnige uitspraak van onverdachte zijde? Ds., Kooistra van Welsrijp, lid van de C.H.U., verklaarde onlangs, mede namens andere predikanten en politieke medestanders: [] Jk beschouw het als louter laster, wanneer sommigen beweren, dat een christen geen lid kan zijn van de P.v.d.A." [] Wij voegen er aan toe: er is niet alleen plaats voor hem, maar een principiële levensruimte, waarin hij zich, naar de eis van zijn diepste overtuiging, in volle vrijheid kan bewegen. [] DE KERK EN DE P.V.D.A. [] Opvallend en van fundamentele betekenis is in dit verband de houding van de P.v.d.A. ten aanzien van de kerken. [] In welk politiek program van enige confessionele partij wordt een zuiverder principieël geluid gehoord dan in artikel 34 van ons beginselprogram? [] "Aan de kerken wordt de vrijheid gewaarborgd hun roeping te vervullen, zowel met betrekking tot de verkondiging van hun boodschap als ten aanzien van hun dienstbetoon aan de wereld. Erkend wordt, dat de kerken het tot hun taak kunnen rekenen, terwille van het geestelijk en zedelijk heil van het volk, hun woord te spreken met betrekking tot het staatkundig en maatschappelijk leven." [] Dit is in deze voor alle christenen hoogst belangrijke kwestie zelfs een positiever geluid dan het A.R.-program doet horen. [] En dat de P.v.d.A. met dit principe betreffende de vrijheid en de roeping van de kerken niet marchandeert, is gebleken, toen de christelijke partijen deze vrijheid aantastten: [] Bij de behandeling van het televisievraagstuk in de Tweede Kamer was het de socialist Van Sleen, die namens zijn fractie per amendement het wetsvoorstel zo wilde wijzigen, dat de kerken vrije beschikking kregen over de haar toegewezen zendtijd. [] De confessionele partijen stemden tegen en het amendement werd verworpen. [] De christelijke partijen vertrouwden de kerken het vrije gebruik van de zendtijd niet toe, de socialisten vochten er voor. [] Van principiële politiek gesproken! [] Wie babbelt daar nog, dat de P.v.d.A. "geen ondergrond" heeft, wie roept daar nog spoken op over de "socialistische tijdgeest", die de Nederlandse christen zou moeten bestrijden? In deze familie voelen wij ons volkomen thuis en wie zich geen zand in de ogen wil laten strooien, zal de boom beoordelen naar deze vruchten. [] Wij herinneren U in dit verband bovendien aan de beschamende en onbegrijpelijke geestdrift van vele vooraanstaande christelijke politici voor het Mandement der R.K. bisschoppen en hun onverholen afkeer van het Herderlijk Schrijven der Ned. Herv. Kerk, terwijl zij n.b. principieel het Nederlandse volk willen zien als een christelijke natie in protestantse zin! Blijkt hier, waar men uit een negatieve antidoorbraakmentalitiet (!) in elementaire kwesties verstek laat gaan, niet zonneklaar, dat confessionele grondslagen geen enkele waarborg bieden tegen onprincipiële politiek? [] SPOKEN EN FEITEN [] Protestantse kiezers, laat u bij de komende verkiezingen niet van de wijs brengen door een antisocialistisch gemengd koor, ook al staat het onder leiding van Romme. Onderzoekt de motieven en de themata van het lied, toetst de leuzen aan de praktijk, vergelijkt de legenden met de feiten. [] Een A.R.-dagblad heeft geschreven, dat er in 1956 beslist zal worden over de toekomst van ons volk. Dit is een groot woord, niet vrij van melodramatische overclrijving, maar zeker is, dat de uitslag van de verkiezingen voor de komende regeringsperiode van ongemeen belang zal zijn. De A.R.-schrijver ziet alleen heil in de toekomst, als de doorbraak een halt wordt toegeroepen, wat praktisch alleen betekent: als de K.V.P. de sterkste partij, als Romme de man wordt. De K.V.P., die het woord progressief in de ban heeft gedaan. [] Wat kunnen toch de motieven zijn van deze protestantse politici, die hen reikhalzend doen uitzien naar een politieke periode onder leiding van de K.V.P.? De verontrusten in de oude partijen en vooral de werknemers mogen zich dit wel dringend afvragen. [] Kunnen de broeders uit de confessionele partijen, die zo fel ageren tegen de doorbraak en oproepen tot strijd tegen de "socialistische tijdgeest", feiten noemen uit de socialistische praktijk van deze tien jaren, en daden van socialistische ministers, die een christen terwille van zijn geloof zou moeten afwijzen? Is het niet veeleer zo, dat dank zij de invloed van de P.v.d.A. en het werk van haar ministers, dingen zijn tot stand gekomen en idealen zijn gerealise.erd, die generaties lang honderdduizenden christenen bewogen hebben? [] Moeten wij hier namen noemen van mannen, die in binnen- en buitenland bekend werden door de wijsheid van hun beleid en de gezegende gevolgen van hun politieke daad? [] Heeft de belastingpolitiek van de eerst zo zwaar verguisde Lieftinek ons land niet gered uit de naoorlogse financiële chaos? Heeft de geleide loonpolitiek ons geen arbeidsvrede gebracht, die zonder weerga is in Europa? Wordt de naam van Drees niet met dankbaar respect genoemd, niet allen door bejaarden, maar door ieder die de leniging van de nood der zwakken en vieerlozen als een fundamentele eis van christelijke politiek ziet. Is zijn noodwet soms een slechte vrucht van die gevaarlijke socialistische tijdgeest? Wordt het inzicht en het beleid van Mansholt niet tot ver buiten onze grengen geprezen? [] Heeft het werk van wijlen Donkew niet de onverdeelde eerbied afgedwongen van politieke mede- en tegenstanders? Is de ouderdomswet van Suurhoff niet de realisering van een stuk sociale gerechtigheid, waarvoor ons ganse volk dankbaar is? Voor deze familie behoeft geen christen zich te schamen. [] Het schijnt met die boze socialistische tijdgeest, waartegen christelijke vakbondbestuurders zelfs de kerk in het geweer wilden roepen, nogal mee te vallen. Wanneer dit de vruchten zijn van de socialistische praktijk, komt de actie tegen de doorbraak in een bedenkelijk licht te staan. En een groot aantal christenen, die niet in spoken geloven en zich niet door holle antidoorbraakfanfares in de war laten brengen, zullen weten, waar de geestelijke en materiële belangen van ons volk het veiligst zijn. [] HET ALTERNATIEF [] Het alternatief bij de komende verkiezingen, tot een eenvoudige formule teruggebracht, zal zijn: voorwaarts met Drees of terug met Romme. Want de weg met Romme betekent: de weg terug. De K.V.P. zal een conservatieve partij zijn, of zij zal niet zijn, heeft Welter gezegd. En Romme heeft hem prompt in de armen genomen en thuisgehaald. Thuis in zijn partij, die tien jaar geleden als progressieve programpartij is gestart en nu openlijk met het begrip progressief heeft afgerekend. [] De weg met Drees betekent: vooruit op de weg, die de P.v.d.A. deze tien jaren gegaan is. Nu, meer dan ooit, nu het conservatisme de kop opsteekt en zijn kansen ziet, appelleert de P.v.d.A. aan het christelijk geweten, dat een politiek van sociale gerechtigheid vraagt en een actieve cultuurpolitiek, die elke Nederlander, wat zijn rang of stand of financiële omstandigheden ook zijn, gelijke kansen waarborgt. [] Het is een feit,' even evident als tragisch, dat de A.R. Partij en de C.H.U. voor het alternatief Romme of Drees gesteld, geestdriftig voor Romme kiezen. Hun politiek leunt steeds meer aan tegen de K.V.P. Het applaus voor het Mandement en de wrevel tegen de Boodschap van de Synode der Ned. Herv. Kerk, hebben gelukkig ook in eigen kring verbazing en verontwaardiging gewekt. Een verbazing, die nog toenam, toen uitgerekend de bestuurders van het C.N.V. meeklapten voor het Mandement en het misnoegen over het Herderlijk Schrijven hevig accentueerden. Hunkeren zij naar een restauratie van de oude coalitie, onzaliger nagedachtenis? Naar een combinatie, waar zij altviool en cello mogen spelen tussen de eerste viool van Romme en de contrabas van Welter, op het trage rythme van Duynstee's trom? [] De christen-arbeiders en velen met hen, die van dit toekomstbeeld huiveren en de weg terug afwijzen, mogen zich realiseren, wat er in juni op het spel staat. Wij, die reeds tien jaar lang in de doorbraakpartij kind in huis zijn geweest en daar een geestelijke vrijheid en een principiële levensruimte vonden, die ons in staat stelden, onbelemmerd te strijden voor wat wij als eis van het Evangelie zien, roepen hen met overtuiging toe: Hier de Partij van de Arbeid. De P.v.d.A. wil vooruit op de weg, die zij sedert 1946 is gegaan. Zij wil een progressieve, dynamische politiek, die gericht is op de mens en zijn nood. Die de zwaarste lasten legt op de sterkste schouders. Die in de bres staat voor de geestelijke en stoffelijke belangen van het ganse volk, maar allereerst voor de meest kwetsbaren en weerlozen. [] Ook in de grote internationale vragen kiest de P.v.d.A. onvoorwaardelijk partij voor de zwakken, de ontrechten, de bedreigden. Om slechts twee voorbeelden te noemen: Waar christelijke politieke bladen, en nog wel in Gods Naam, het opnemen voor de rassenpolitiek in Zuid-Afrika, die huwelijken ontbindt,zendingsscholen opheft en annexeert en een werelddeel tegen de blanken in het harnas jaagt, staat de partij van de doorbraak aan de zijde van de vernederden en beledigden. En is het niet tekenend, dat juist de P.v.d.A. in het beklemmend conflict Israël-Arabische Liga zich solidair heeft verklaard met Israël in zijn grote nood? [] WEEST OP UW HOEDE [] Wanneer in de komende stembusstrijd de vogelaar het oude liedje weer fluit op het uitgeholde anti-doorbraakmotief, laten dan alle verontrusten op hun hoede zijn. Het wijsje mag principieel klinken, de socialistische spoken, die opgeroepen worden, moeten alleen dienen, om de aandacht af te leiden van de werkelijke tegenstellingen, om de progressieve uitspraak van ons volk in 1952 ongedaan te maken. De ware toeleg is, om Drees te vervangen door Romme, met Welter en Duynstee als secondanten. [] De christen, die de weg terug beslist afwijst, omdat hij hunkert naar een rechtvaardiger wereld en om des gewetens wil een principiële progressieve politiek voorstaat, brenge zijn stem uit op de Partij van de Arbeid. Honderdduizenden christenen hebben het gedaan in 1952 en zij zijn in hun verwachtingen niet teleurgesteld. [] De PvdA is de schrik van alle reactionnaire krachten, die in de confessionele partijen aan invloed winnen. Zij heeft een staat van dienst, waarmee zij voor het forum van het Nederlandse volk kan verschijnen. Zij schermt niet met eeuwige beginselen, maar vecht voor de zwakken en luistert naar het woord van de Kerk. Zij stelt tegenover de voortgaande splitsing en verzuiling van de natie de levende, organische volksgemeenschap. Zij zal met onvermoeid élan het conservatisme, dat de heilzame stroom van de maatschappelijke ontwikkeling wil afdammen, altijd en overal de weg versperren.
|
|---|
